Dintelse Gorzen
Eigenaar(s): Natuurmonumenten
Een voormalig getijdengebied met schorren, slikken, kreken.
Het aardkundig waardevolle gebied Dintelse Gorzen ligt in het westen van de provincie, op het grondgebied van de gemeente Steenbergen. Het betreft een deel van het voormalig brakwatergetijdengebied aan de oevers van het Volkerak dat van de getijdenwerking werd afgesloten na het sluiten van de Philipsdam in 1987.
Het gebied wordt gevormd door de vroegere slikken- en schorrengebieden van de Dintelse Gorzen ten noordoosten van de monding van de Steenbergsche Vliet, en de Slikken van de Heen ten zuidwesten daarvan. Naar het zuidoosten toe wordt het begrensd door de dijk die het Volkerak van het polderlandschap van Noordwest-Brabant scheidt.
In dit gebied zijn de sporen van de vroegere getijdengeulen en -kreken in het voormalige slikken- en gorzenlandschap nog zeer duidelijk zichtbaar ondanks de sterk toegenomen begroeiing. De vroegere slikken zijn ook nu nog duidelijk te onderscheiden van het vroegere schorrenlandschap, doordat de bodems in het schorrengebied door hun hogere ligging al sterker ontzilt zijn waardoor de begroeiing er veel sterker is.
Actuele processen zijn verdergaande verlanding door het wegvallen van de getijdendynamiek. Deze zorgde er vroeger voor dat niet alleen opslibbing plaatsvond op de slikken en de schorren, maar ook dat de getijdengeulen en -kreken openbleven door continue uitschuring. Dit is met het afsluiten van de getijdenwerking volledig verloren gegaan. Momenteel blijft het aardkundig maar vooral vegetatiekundig toch nog een zeer dynamisch landschap, in de zin dat het door ontzilting van de bodem snel evolueert van brakwatergetijdengebied naar uiterwaard in een zoetwater-riviermilieu, en dus van slikken- en schorrengebied naar grasland, rietmoeras en/of (broek-)bos. Dat proces zal nog tientallen jaren in beslag nemen.
Cultuurhistorie
Het gebied vormt een zeer recent landschap; het was een onderdeel van het actieve getijdengebied van het Volkerak en behoort ook nu nog tot het uiterwaardengebied, waardoor de menselijke activiteit erg gering was.
Grondgebruik en ecologie
Op de voormalige schorren vinden we nu ruigtevegetaties en op de slikken open begroeiing van zilte graslanden. Plaatselijk komen ook (wilgen)bos en duindoornstruweel voor.
Kwetsbaarheid en aantastingen
De grootste aantasting van het gebied was natuurlijk in 1987 het afsluiten van het gebied van de getijdenwerking, waardoor de landschapsvormende processen in het oorspronkelijke getijdengebied wegvielen. Momenteel vindt een evolutie naar zoetwater-rivieruiterwaard en 'wetland' plaats. De vegetatie in het vroegere slikken- en schorrengebied neemt snel toe waardoor het aanwezige relictpatroon van getijdenkreken en -geulen minder goed zichtbaar wordt.
Ontwikkeling, kansen
Het gebied heeft een goede bereikbaarheid via de wegen aan de polderzijde en een parkeergelegenheid bij Benedensas (de sluis waar de Steenbergsche Vliet in het Volkerak uitkomt). De Slikken van de Heen zijn niet toegankelijk omwille van natuurontwikkelingsprojecten. De Dintelse Gorzen zijn zeer goed toegankelijk gemaakt door de inspanning van de Vereniging Natuurmonumenten. Het gebied biedt een unieke gelegenheid om een vroeger getijdenlandschap te bezoeken. Door het wegvallen van de getijdenwerking en de toename van de vegetatie is het vroegere getijdenlandschap als het ware vastgelegd en ook veel beter toegankelijk (minder modderig, ongevaarlijk wegens wegvallen getijden). Hiervan is door Natuurmonumenten optimaal gebruik gemaakt. Op de dijk werden dijk informatiepanelen geplaatst en in het schorren- en slikkengebied werd een goed bewegwijzerd wandelpad incl. informatiepanelen, bruggetjes en vogelkijkhut aangelegd. De informatie betreft ook allerlei aardkundige aspecten van het landschap (vb. bodemontwikkeling door ontzilting). Dit kan gelden als voorbeeld van hoe de diverse aspecten van dergelijke zeer recente landschapstransformatieen natuurontwikkelingsprojecten voor een breed publiek toegankelijk kunnen worden gemaakt.
Lamsoor
De veelzijdige begroeiing is een gevolg van een afwisselende zoete en zilte bodem. Hoewel veel zout is uitgespoeld, groeit in de lage slikken nog zoutminnende zeekraal en lamsoor. De vroegere schorren zijn begroeid met wilgen, vlier en duinriet. In april zorgen de wilgen en jonge berken voor prachtige groene kleurschakeringen. In mei wagen de eerste ganzenkuikens zich in de kreken. De lepelaar en spierwitte zilverreiger zoeken in ondiep water voedsel. Blauwe kiekendief en buizerd jagen boven de vlakte.
Duizenden orchideeën
In juni bloeien er duizenden orchideeën en kunt u tegen de schemering bunzing, vos en ree zien. Om het gebied open te houden, laat Natuurmonumenten hier 80 Shetland-pony's en 120 Schotse hooglanders grazen. U kunt ze tegen het lijf lopen. Ze zien eruit als om te knuffelen, maar het blijven wel wilde beesten. Hou daarom voldoende afstand.
