De Weerribben en De Wieden zijn een echte waterland en samen vormen ze het grootste laagveenmoeras van West-Europa. Het onstaan en de huidige vorm van het gebied is voornamelijk bepaald door de turfwinning in het gebied. Inmiddels wordt het beeld bepaald door de uitgestrekte gebieden van rietland, moerasbossen, molens en vervenershuisjes.
De oorspronkelijk bewoners uit 16e eeuw in de omgeving van de Weerribben hebben in drie eeuwen tijd veenlagen gegraven om turf van te maken. Er was in die tijd grote vraag naar turf als brandstof. Daarom zijn er langgerekte trekgaten gemaakt om het veen uit te baggeren genaamd: 'De Weeren'. Om het veen te laten werden ze vervolgens gezet op de smalle stroken grond: 'De ribben'. Tot in 1920 heeft dit proces het gebied zijn vorm gegeven met smalle stroken land en water.
Later is men ook handelen in riet die langs de weeren groeiden. De riet teelt is er nog steeds maar voornamelijk om zijn natuurwaarde.
In 1922 heeft het gebied zijn definitieve nationaal parkstatus gekregen. De Weerribben en De Wieden vormen samen het belangrijkste moerasgebied van Noordwet Europa. Het gebied is een rekend 'wetland', vogelrichtlijngebied en heeft een europees diploma. Om de status te houden laat de huidige beheerder en eigenaar staatbosbeheer het gebied gecontroleerd aan de natuur over.
Het beeld in het gebied wordt bepaald door riet en water met een netwerk van sloten en vaarten. De overgang van open water naar moerasbos zorg voor prachtige variaties in de flora en fauna, Zoals de Overijssel karkateristieke rietland.
Uitgestrekte terreinen zijn rustig en waterrijk en ideaal plek voor vogels. Ook de insecten worden hier goed vertegenwoordigd dankzij de rijke plantengroei.
De nabij gelegen de Wieden is ook ontstaan door turfwinning en ademt de historie van turfstekers, vaarboeren en rietsnijders. De Wieden heeft dezelfde karakteristiek zoals moerasbossen, riet- en hooilanden en een doolhof van plassen, kreken, sloten en trekgaten. Het landschap heeft ook nog dorpen en buurtschappen.
In het gebied heeft het natuur gecontroleerd vrij spel gekregen door Natuurmonumenten en is uitgegroeid tot een robuust natuurgebied. Zo zijn er in 2004 opnieuw otters uitgezet die zich in het uitgezette natuur hebben voorgeplant. Daarnaast zijn op natuurlijke wijze de aantal verschillende vogels gegeroeid en is meer variatie in planten, dieren en insecten.