Afgelopen weken kreeg ik e-mails met de vraag: hoe kan ik het best vlinders fotograferen. Daarom besloot ik een tutorial te schrijven over hoe je de beste foto’s van vlinders kunt maken. Deze tutorial kan in principe op alle insecten toegepast worden.

De belangrijkste vuistregel voor elke natuurfotograaf is: Leer je foto-object goed kennen.

Dit geldt dus ook voor vlinders. Want als je weet hoe vlinders zich gedragen en waar ze het meeste voorkomen, dan kun je je voorbereiden om in alle rust je foto's te gaan maken. Je weet dan namelijk waar, wanneer, hoe en met welk equipment je op die plek moet zijn.

Vlinders

Vlinders zijn verdeeld in dagvlinders en nachtvlinders. In deze tutorial zullen we ons focussen op dagvlinders.

Vlinders hebben een vaste levenscyclus. Zo ontpoppen ze zich van eitje naar rups, van rups naar pop en van pop naar vlinder. Als ze zich tot een vlinder hebben gevormd, beginnen ze weer met het bijna de hele dag verzamelen van nectar uit bloemen. Het verzamelen van nectar doen ze door snel van bloem naar bloem te fladderen.

Vooral de vrouwtjes hebben de nectar nodig om eitjes aan te maken. Planten waaruit vlinders nectar halen zijn onder andere de vlinderstruik (Buddleia), lavendel, hemelsleutel, herfstaster, koninginnekruid en enkelbloemige afrikaantjes.

De kleur van de bloemen speelt ook een belangrijk rol bij het zoeken naar nectar. Gele en blauwe bloemen worden vaker bezocht dan de bloemen met andere kleuren. Met hun lange roltong zuigen ze de nectar eruit. Door dit proces wordt de natuur een handje geholpen met de kruisbestuiving van bloemen.

Bovendien zijn er ook vlinders die niet vies zijn van ander voedsel, zoals rottend fruit, mest of dode dieren. Atalanta's en dagpauwogen bijvoorbeeld zijn dol op rottend fruit zoals appels en pruimen. De grote weerschijnvlinder bijvoorbeeld, zuigt vocht uit mest.

Warmte

Vlinders zijn koudbloedige dieren en hun lichaamstemperatuur is afhankelijk van de temperatuur van de omgeving. Om te kunnen vliegen hebben ze de warmte van de zon nodig. Beschutte plekjes zijn vaak geliefd door vlinders, daar waar het lekker warm is om op te warmen. Of ze schuilen op deze plekjes om te wachten tot het beter weer wordt. De lichtintensiteit en de veranderingen van het dag- en nachtritme zijn dus van grote invloed op vlinders.

De leefomgeving van vlinders is een gevarieerd landschap met afwisselend struiken, bomen en planten. Vlinders hebben moeite zich te oriënteren als alle planten hetzelfde er uitzien. Ze verdwalen namelijk.

Voorbereiding

Nu we weten hoe de vlinders leven, kunnen we ons voorbereiden.

Vlinders leven dus in een gevarieerd landschap met afwisselend struiken, bomen en planten. Via de natuurgebiedenkaart van hollandgroen.nl kunt u kijken welke natuurgebieden bij in de buurt zijn en aan deze eisen voldoen. Hieronder vind je een aantal favoriete plekken waar ik graag vlinders en insecten fotografeer:

Wanneer

We weten nu dat vlinders warmte nodig hebben en op die dagen heel actief zullen zijn. Op koelere dagen kan je dus het beste erop uit trekken om vlinders te zoeken op beschutte plekjes. Een andere uitstekende tip om vlinders te zoeken is:

Ga voor dat de zon opgaat op pad. Als de zon al op gaat moet je al bezig zijn met het maken van de foto’s.

Zonder de zon kunnen vlinders niet opwarmen, dit betekent dat ze ’s ochtends tijd nodig hebben om op te warmen. Dit is het moment om je foto’s te maken. Zoek in de beschutte plekjes naar vlinders. De kans is groot dat ze zich waarschijnlijk hier opwarmen of zich schuil houden tegen de kou.

Wees dus vroeg! Wanneer je vroeg erop uit gaat vergeet niet het juiste equipment mee te nemen. Er zal weinig licht zijn. Dit betekent dat je op lagere ISO waardes foto’s kunt maken met als gevolg lagere sluitertijden. Het wordt dan heel moeilijk om uit de hand scherpe foto’s te schieten. Vergeet daarom je statief niet!

Meerdere foto’s

Vaak verlagen we het diafragma om hoge sluitertijden te halen naar F2.8. Met als gevolg dat de vlinder niet overal even scherp is. Om dit probleem te verhelpen kunnen we ook veel foto’s nemen met verschillende scherptepunten. Een scherptepunt op de vleugels en een scherptepunt op de kop. Thuis kan je deze foto’s weer samenstellen tot één foto in bijvoorbeeld Adobe PhotoShop.

Lenzen

Je kunt bijna alle lenzen gebruiken om foto’s vlinders te maken. De keuze van de lens is afhankelijk van hoe groot (beeldvullend) je de vlinder op je foto wilt hebben. Ik heb zelf voor een macrolens gekozen, omdat ik meer details van vlinders wil fotograferen. Bij een macrolens geldt: hoe langer brandpuntafstand, hoe beter. Hierbij kunt u denken aan bijvoorbeeld 100mm tot 300mm. Ook moet je rekening houden met de merk van uw toestel, want aanbod van macrolenzen is afhankelijk van de merk van je camera.

Met een lange brandpuntafstand kun je vanaf een redelijke afstand je foto’s maken en de vlinders zullen wat minder snel schrikken. Blijf oefenen en oefenen want oefening baart kunst en leidt tot succes. Ik krijg het tegenwoordig voor elkaar om op zonnige dagen tot afstanden van slechts 15 cm te komen.

Bij fotografie van vlinders geldt: Geduld! Oefenen! Geduld! Oefenen!

Compositie

De “gulden sneden”

Zoek op internet naar foto’s die ij zelf en anderen heel mooi vinden. Je zult snel merken dat het object uit het centrum is verplaatst. Sommige lezers zullen dit voor het eerst opmerken en anderen hebben al ruime ervaring hiermee. Het is namelijk de welbekende “gulden sneden” regel onder fotografen. Een andere naam hiervoor is “regel-der-derden”.

De “gulden sneden” houdt in dat je het beeld in 3 horizontale en verticale delen deelt (net als bij het spelletje tik tak tor). Tijdens het nemen van je foto’s moet je ervoor zorgen dat de vlinder op 1 van de vier snijpunten zit. Ook de horizon moet vaak op 1/3 of 2/3 liggen.

Wanneer je volgende keer foto’s maakt, zorg er dan voor dat je gebruik maakt van de gulden regel en uiteraard veel oefent.

Ooghoogte en perfecte achtergrond

Vaak zijn we gewend om foto’s direct staand te schieten. Dit soort foto’s zullen uiteindelijk saai worden en je zult met een ontevreden gevoel thuis komen. Probeer uit verschillende hoeken je foto’s te maken. Experimenteer en je zult merken dat je nu wel tevreden bent.

De ideale fotografeerhoek is: Foto’s op ooghoogte van de vlinder.

Wanneer ik foto’s maak van insecten of vlinders houd ik volgende regel aan:

Regel 1: Een vlinder moet minimaal 10 tot 15 centimeter van de grond zitten. Zo maak je het voor je zelf gemakkelijker om op de juiste ooghoogte je camera te plaatsen. Het is handig om hierbij te liggen, voor de juiste compositie en ondersteuning voor je camera mee te nemen, zoals een rijstzak.

Regel 2: De afstand van de vlinder en de achtergrond moet minimaal 60 cm zijn. Zo krijg je een mooie en egale achtergrond. Deze afstand bepaalt ook het diafragma dat je gaat gebruiken. Hoe groter de afstand hoe hoger je diafragma.
Scherpe foto’s

Scherpte is vaak een belangrijk aspect bij deze foto’s. Ik merk zelfs vaak dat foto’s die scherp zijn eerder professioneel worden genoemd dan minder scherp. Je kunt ook softwarematig verscherpen maar het resultaat is meestal te digitaal en niet mooi. Zorg dat je foto’s gelijk goed en scherp zijn.

Met een macrolens is het ingewikkeld om een beeldvullende foto van vlinders te maken. Gelukkig zijn er genoeg technieken en middelen voor een scherpe foto.

Hieronder een overzicht van de technieken en middelen:

• Statief: Met een statief haal je een hoger diafragma
• Flitsers: Hoe hoger je diafragma, hoe minder de licht. Flitsers kun je gebruiken voor extra licht en een hogere sluitertijd.
• Hoge ISO: Als er te weinig licht dan kan je nog de ISO-waarde opkrikken. Een nadeel van een hoge ISO-waarde is dat er veel ruis op de foto zal komen. Hieronder een voorbeeld met hoge ISO.
  
   
• Rijstzak: Een zak gevuld met rijst, bonen of andere korrels. Dit is een goed alternatief als je laag op de grond foto’s maakt.
• Zelfontspanner: Probeer waar het kan, bij lage sluitertijden, de zelfontspanner van de camera te gebruiken.

Samenvatting

Om foto’s van vlinders te maken heb je dus veel geduld nodig. De timing, waar je moet zijn, het zoeken en hopelijk vinden zijn belangrijke aandachtspunten. Zorg dat je vroeg erop uit gaat, want dat zijn de momenten om foto’s van vlinders te maken. Maak het leven voor jezelf gemakkelijker door het juiste equipment mee te nemen.

Ik hoop dat dit enigszins opheldering geeft op het gebied van vlinders fotograferen. Graag hoor ik op- of aanmerkingen van jullie als ik iets ben vergeten.

En veel succes!